“Bir hoca vardı. Hem de büyük bir hoca. O kâfiydi. Alman asıllı Helmutt Ritter. Bana gelince, esasında matematiğe meraklıydım ve mühendis olmak istiyordum. Bir tanıdığım, beni alıp Ritter’e götürdü. Bir süre konuştuktan sonra içimden ‘büyük bir adammış’ dedim. Gerçekten de o küçük halimle bile, çok büyük bir adamın karşısında olduğumu hissettim. O an karar verdim: “Şarkiyat okuyacağım.” Ritter’le çalışmaya başladım. Çok zor bir adamdı. Çalışmaya başladıktan bir iki gün sonra bana: “Fuat! Günde kaç saat çalışıyorsun?” diye sordu. ‘13-14 saat çalışıyorum’ dedim. O zaman bana: “Bu çalışmayla alim olamazsın. Eğer alim olmak istiyorsan bu miktarı artıracaksın.” Merhum Fuat Sezgin Hoca’nın röportajlarından birinden alıntıladığımız anekdot onun hayatını özetlemeye yetiyor.
Türkiye’yi bilim tarihiyle tanıştıran, Batı’ya öncülük eden buluşları, bu toprakların zihnine kazıyan isim Fuat Sezgin. Kendisini dünyaya tanıtan en önemli çalışması, Almanca yazdığı “Geschichte des Arabischen Schrifttums” isimli on yedi ciltlik eser. “İslam’da Bilim ve Teknik”in ilk cildini 1967’de kaleme alır. Bilim tarihinde derleme eser yerine bütün el yazmaları kapsayan müstakil yekpare kaynak ortaya çıkarmaktır hedefi. Gecesini gündüzüne katar. Hocası Ritter’in, “bunu kimse başaramaz, boşa uğraşma.” dediği halde yıllarını bu uğurda harcayan Sezgin, ilk tebriği de Ritter’den alır. Kitabı eşsiz kılan ayrıntılar kendisinin sözlerinde saklı: “Bu eserde ilk defa Müslümanların bilimler tarihindeki yerini kronolojik olarak, başlangıcından XVI. yüzyıla kadar göstermeye çalıştık. Okuyan yabancılar, takdirlerini ilettiler. Ayrıca bir de teknoloji müzemizi gezdiler mi dehşete düşüyorlar. Mefhumların yanında, daha müşahhas olan bu aletleri yavaş yavaş insanların tasavvurlarına sokabiliriz. Bu da yanlış malumatları tashih edecek bir tesir yaratabilir. Ben buna inanıyorum. Ama mühim olan bu çalışmalara Müslümanların katkıda bulunması.”
“Bugün Müslümanların Bilime Katkısı Zayıf”
Bilime katkımızı arttırmak zorunda olduğumuzu savunan Hoca, Avrupa’nın pusulasının İslam bilginleri tarafından oluşturulduğu üzerinde hep durdu: “Müslümanların hem kendileri, hem de dünya medeniyeti bakımından en büyük faydalarından birisi de İspanya’ya ayak basmalarıydı. İspanya’ya ayak basmalarından itibaren Müslümanlar kendi haleflerini de seçmişlerdi. Yani kaderlerini kendileri çizdiler. Müslümanlar Bizans topraklarına ayak basarken yeni bir medeniyetin kurucusu olacaklarını, kurmaya namzet olduklarını göstermişlerdi.” Bilim ve teknolojide ilerideyken nasıl oldu da bugünlere geldik? Sorusuna cevabı da unutulur gibi değil: “Müslümanların bilime katkısı şimdilik çok zayıf. Hatta Avrupalılar bizim adımıza araştırma yaparken bugün dünyada yaşayan Müslümanların varlığını bile kabul etmiyorlar. Çok ilginç. Ancak bu histe sadece Avrupalılar suçlu değil. Hiçbir katkıda bulunmayan Müslümanlar bence çok daha fazla suçlu. Sanki İslâm dünyası diye bir şey yok. Muhatap bile kabul etmiyorlar.”
On üç ciltlik eserin son cildini 200’de tamamlayan Prof. Dr. Fuat Sezgin’in son bir hayali daha vardır: J.W.Goethe Üniversitesi’ne bağlı olarak kurduğu Arap-İslam Bilimleri Tarihi Enstitüsü’ndeki müzeyi İstanbul’da da açmak. Müzede Müslüman bilginler, icatları, bilimsel araç- gereçleri sergiliyordu. İleri yaşına rağmen günde on yedi çalışmaya devam Hoca, 2008’de İstanbul İslam Bilim ve Teknoloji Müzesi’ni kurdu. Cumhurbaşkanlığı genelgesiyle 2019 “Fuat Sezgin İslam Bilim Tarihi Yılı” ilan edildi. Bu yıl aramızdan ayrılan büyük bilim insanı, mütefekkir Fuat Sezgin’in eserlerinden bazılarını bu vesileyle hatırlatmak istedik.
İslam’da Bilim ve Teknik
5 ciltlik özel baskı İslam’da Bilim ve Teknik serisini kütüphanenize ekleyebilirsiniz. Dünya bilim tarihinin İslam medeniyetinden beslendiğini her ciltte fark edeceksiniz. Sezgin’in uzun yıllar emek vererek hazırladığı başvuru kaynağında Astronomi, Denizcilik, Saatler, Geometri, Optik, Tıp, Kimya, Mineraller, Fosil Oluşumlar, Mimari, Savaş Tekniği, Antik Objeler, Avrupa Camı ve Seramik gibi alanlarda İslam coğrafyasının katkılarını bulacaksınız.
Bilim Tarihi Sohbetleri
27 dil bilen Prof. Dr. Fuat Sezgin hocanın hayatı, çalışmaları, eserleri ve Bilimler Tarihine ilişkin önemli tespitlerinin yer aldığı eser. Soru-cevap şeklinde ilerleyen kitapta Müslüman bilim insanlarının dünya bilim tarihine sunduğu değerleri bulacaksınız.
Bu yazı Süheyla Sancar tarafından yazılmıştır.
